نحوه كوك كردن سنتور

نحوه كوك كردن سنتور 

يكي از سازهاي اصيل ايراني، ساز سنتور است كه قدمت زيادي دارد. يكي از اقدامات مهم براي نوازندگان سنتور، كوك كردن سنتور است كه معمولا با دستگاه هاي مختلف انجام مي شود. به دليل زيادي بودن تعداد سيم هاي سنتور يعني ۷۲ سيم، كوك آن براي برخي نوازندگان بخصوص افراد تازه كار دشوار است. همچنين لزوم هم صدا بودن هر چهار سيم يك خرك و برخي ابهامات سبب خستگي نوازندگان و عدم توانايي براي كوك كردن آن مي شود. اما لذت نواختن و شنيدن اين ساز ارزش آن را دارد كه بيشتر در اين مورد تلاش كنيم تا نحوه كوك كردن آن را بدرستي و بطور كامل بياموزيم. در اين مقاله، نكات مهمي را در مورد كوك كردن سنتور بخصوص براي دستگاه هاي ايراني مي آموزيد.
محتوا  پنهان 1 كوك كردن سنتور1.1 كوك كردن با تيونر يا گوش1.1.1 شيوه استفاده از تيونر براي كوك كردن سنتور1.2 كوك كردن سنتور در دستگاه نوا1.3 كوك سنتور در در دستگاه شور1.4 كوك سنتور در در دستگاه ماهوركوك كردن سنتورهر نوازنده ي سنتور بايد توانايي كوك كردن ساز خود در دستگاه هاي مختلف را داشته باشد. موسيقي ايراني از هفت دستگاه به نام هاي شور، نوا، همايون، ماهور، سه گاه، چهارگاه، راست پنجگاه، تشكيل شده و داراي آوازهاي متعددي است. كوك كردن سنتور براي هريك از اين دستگاه ها به شيوه جداگانه اي انجام مي شود. البته در برخي دستگاه ها و آوازها مشابه و يكسان است. در بخش هاي بعدي، با كوك كردن سه مورد از دستگاه ها آشنا مي شويد.
كوك كردن با تيونر يا گوشمعمولا براي كوك كردن مي توانيم از توانايي گوش خودمان براي تشخيص صدهاي كوك و ناكوك استفاده كنيم. اما توصيه مي شود تا زماني كه گوشمان توانايي تشخيص تفاوت ميان اين صداها را ندارد، براي كوك كردن سنتور از تيونر استفاده كنيم.
به منظور قوي شدن گوشتان براي تشخيص صداي كوك بايد موسيقي خوب و كوك گوش كنيد. همچنين ساز سنتور شما هميشه بايد كوك باشد. با ساز سنتور ناكوك مطمئنا توانايي تشخيص نت كوك و ناكوك را ديرتر بدست مي آوريد. به همين منظور تا بدست آوردن اين توانايي بايد ساز سنتور خود را با تيونر كوك كنيد. اما با داشتن گوشهاي قوي در تشخيص صداي كوك، گاهي از جمله مواردي كه خسته هستيد، بايد از تيونر استفاده كنيد.
شيوه استفاده از تيونر براي كوك كردن سنتوراغلب دستگاه هاي تيونر براي كوك كردن سنتور، خارجي هستند و عددها و علائم ناشناخته اي بر روي صفحه تيونر نشان داده مي شود. بنابراين، بسياري از هنرآموزان در شروع يادگيري با آن مشكل دارند. بجاي اسامي فارسي نت ها بايد معادل حروف انگليسي آنها را بدانيد. مثلا بجاي نت «سي» از حرف B استفاده مي شود. يا نت «دو» با حرف C نمايش مي يابد. و باقي به شرح زير هستند:
نحوه كوك كردن سنتور. موزيك دلشاد
علاوه بر موارد فوق، بايد با علائم تغيير دهنده در تيونر نيز آشنا باشيد. در تيونر فارسي، علائم زير را داريم:
 
نحوه كوك كردن سنتور. موزيك دلشاد
يكي از مشكلات ديگر درمورد كوك كردن سنتور، تفاوت موسيقي ايراني و غربي است. مثلا در موسيقي غربي فاصله ربع پرده استفاده نمي شود. اما براي كوك كردن دستگاه هاي ايراني نياز به ربع رده وجود دارد. بنابراين توصيه مي شود به سراغ تيونرهاي ايراني برويد. در اين تيونرها علائم و تغييردهنده به فارسي نشان داده مي شود.  بنابراين با آنها در كوك سنتور راحت تر هستيد.
كوك كردن سنتور در دستگاه نوادستگاه نوا به شكل زير كوك مي شود:
نت «مي» در خرك اول در هر سه پوزيسيون كرن كوك مي گردد.نت «فا» در خرك دوم در هر سه پوزيسيون بكار كوك مي گردد.نت «سل» در خرك سوم در هر سه پوزيسيون بكار كوك مي گردد.نت «لا» سيم هاي سفيد و زرد كرن و سيم هاي پشت خرك در خرك چهارم، بمل كوك مي گردد.نت «سي» در هر سه پوزيسيون بمل در خرك پنجم كوك مي گردد.نت «دو» در هر سه پوزيسيون بكار در خرك ششم كوك مي گردد.نت «رِ» در سيم هاي زرد بكار و سيم هاي سفيد و پشت خرك كرن در خرك هفتم كوك مي گردد.نت «مي» در هر سه پوزيسيون بمل در خرك هشتم كوك مي گردد.نت «فا» در هر سه پوزيسيون بكار در خرك نهم كوك مي گردد.كوك سنتور در در دستگاه شوركوك كردن سنتور در دستگاه شور مشابه نوا است اما به دليل شخصيت مستقل آن، مجزا از دستگاه نوا درنظر گرفته مي شود. تنها كوك خرك هفتم با نوا متفاوت است. كوك سنتور در اين دستگاه به شرح زير است:
نت «مي» در خرك اول در هر سه پوزيسيون كرن كوك مي گردد.نت «فا» در خرك دوم در هر سه پوزيسيون بكار كوك مي گردد.نت «سل» در خرك سوم در هر سه پوزيسيون بكار كوك مي گردد.نت «لا» سيم هاي سفيد و زرد كرن و سيم هاي پشت خرك در خرك چهارم، بمل كوك مي گردد.نت «سي» در هر سه پوزيسيون بمل در خرك پنجم كوك مي گردد.نت «دو» در هر سه پوزيسيون بكار در خرك ششم كوك مي گردد.نت «رِ» در سيم هاي زرد كرن و سيم هاي سفيد و پشت خرك بكار در خرك هفتم كوك مي گردد.نت «مي» در هر سه پوزيسيون بمل در خرك هشتم كوك مي گردد.نت «فا» در هر سه پوزيسيون بكار در خرك نهم كوك مي گردد.كوك سنتور در در دستگاه ماهوركوك كردن سنتور در دستگاه ماهور به روش زير انجام مي شود:
نت «مي» در خرك اول در هر سه پوزيسيون بكار كوك مي گردد.نت «فا» در خرك دوم در هر سه پوزيسيون بكار كوك مي گردد.نت «سل» در خرك سوم در هر سه پوزيسيون بكار كوك مي گردد.نت «لا» سيم هاي سفيد و زرد بكار و سيم هاي پشت خرك در خرك چهارم، بمل كوك مي گردد. بدين منظور، خرك چهارم كمي به سمت راست كشيده مي شود تا بتوان سيم هاي سفيد را بصورت بكار و پشت خرك را بصورت بمل كوك كرد.نت «سي» در هر سه پوزيسيون بمل در خرك پنجم كوك مي گردد.نت «دو» در هر سه پوزيسيون بكار در خرك ششم كوك مي گردد.نت «رِ» در سيم هاي زرد بكار و سيم هاي سفيد و پشت خرك كرن در خرك هفتم كوك مي گردد.نت «مي» در هر سه پوزيسيون بمل در خرك هشتم كوك مي گردد.نت «فا» در هر سه پوزيسيون بكار در خرك نهم كوك مي گردد.